Η Άνθρωπος

Τον Ιούνιο του 2015, στην Ρώμη, όπου με είχε προσκαλέσει να παρακολουθήσω την παράστασή του "Armine, my sister" που έχει ως αφετηρία της το ολοκαύτωμα των Αρμενίων από τούς Τούρκους, ο Jaroslav Fret, διευθυντής τού Grotowski Institute, που εδρεύει στο Wroclaw, σκηνοθέτης και ηθοποιός, μού πρότεινε να γράψω ένα κείμενο για την νέα παράσταση που ετοίμαζε βασισμένη στον μύθο τής Μήδειας, με την ομάδα τού Teatr ZAR το οποίο έχει ιδρύσει. Η σχέση μου με τον μύθο τής Μήδειας ανάγεται στο καλοκαίρι τού 2003, όταν ασχολήθηκα μαζί του δραματοποιώντας μία εκδοχή τής "Μήδειας" τού Ευριπίδη. Η διαχείριση που έκανα τότε τού μύθου και ιδιαίτερα τής ίδιας τής Μήδειας, ήταν προοίμιο τής διαχείρισης το 2015 : τότε, αφαιρούσα από την Μήδεια τα μαγικά προσόντα της, την απογύμνωνα από τις μαγικές της ικανότητες . αυτό συνέβαινε σε μία ιστορική στιγμή όπου τα πάντα έχαναν επίσης την θεϊκή τους διάσταση, ερήμωναν τα μαντεία, κατέρρεαν οι θεοί, το θείον εξαφανιζόταν, ο κόσμος έμενε γυμνός από οποιοδήποτε υπερβατικό πρόσημο. Μέσα σ’ αυτό το άδειασμα τού σύμπαντος από την θεία διάστασή του, η Μήδεια, όπως την εμφάνιζα, περιοριζόταν στα ανθρώπινα όριά της. Αυτό δεν τής επέτρεπε να πραγματοποιήσει τα εκδικητικά της σχέδια, με όλες τις συνέπειες που θα είχε τόσο για την ίδια όσο και για άλλα πρόσωπα τής τραγωδίας : στο τέλος τού έργου αυτού, που ο τίτλος του είναι, "Πολιτισμός", η Μήδεια δολοφονείται, επισφραγίζοντας έτσι, με τον πιο τελεσίδικο τρόπο, την αποκλειστικώς ανθρώπινη μοίρα της. Αυτήν την μοίρα σκέφτηκα πάλι όταν μού έκανε την πρότασή του ο Jaroslav Fret. Θέλησα να ξαναπιάσω το νήμα αλλά εκεί όπου, στο τέλος τής ευριπίδειας Μήδειας, αυτή, μετά τον έγκλημά της, ανυψώνεται με το άρμα των θεών στους ουρανούς και καταλαμβάνει θέση στον χώρο τους, δηλαδή διατηρεί, επαυξημένη μάλιστα, την ιδιότητα τής θεάς. Στην δεύτερη εκδοχή, αυτήν ακριβώς την ιδιότητα αναλογίζεται η Μήδεια. Ττότε επανέρχεται, δραματουργικά, ο τρόπος που την προσέγγισα στον "Πολιτισμό": μία Μήδεια που, παρ’ όλη την θεϊκή πλευρά της, ή μάλλον εξαιτίας της, επιζητά και επανέρχεται στην ανθρώπινη - αφού εξαρχής υπήρξε και άνθρωπος - με την πιο κυριαρχική όμως έκφρασή της, την μητρική. Αυτή η πλευρά, στην εκδοχή που σκεφτόμουν να γράψω για την παράσταση τού Jaroslav Fret, κυριάρχησε, μετά από κάποιες άλλες σκέψεις, και αυτήν θέλησα να καταγράψω. Στο "Η Άνθρωπος", η Μήδεια καταλαμβάνεται από τον ακατανίκητο πόθο να ξαναβρεί τα παιδιά της, και δεν έχει άλλη οδό για να το επιτελέσει παρά μόνον αποποιούμενη την θεά που είναι, επανευρίσκοντας, σταδιακά και επίπονα, τον άνθρωπο μέσα της, την Μήδεια με την αποκλειστική ιδιότητα τής μητέρας. Αυτό δεν συντελείται χωρίς συνέπειες για την ίδια: αναλαμβάνει ολοσχερώς την ανθρώπινη διάστασή της, άρα τον άνθρωπο στο σύνολό του. Η ανάγκη της να συναντήσει τα παιδιά της ξανά, την εμβάλει σε μία διαδικασία ολικής εμπλοκής της στην ανθρώπινη μοίρα . αυτό θα μπορούσε να συντελεστεί και με άλλους τρόπους από αυτόν που επέλεξα. Επέλεξα τον πιο οδυνηρό: τα παιδιά, αν και σφαγμένα από την ίδια στην "Μήδεια" τού Ευριπίδη, εδώ είναι ζωντανά, ζουν, μετά από όλα αυτά και παρ’ όλα αυτά, μόνο και μόνο επειδή θέλουν, επανερχόμενα στην ζωή, να την εκδικηθούν για την δολοφονία τους. Την περιμένουν ως δολοφονημένα παιδιά της, για να τής ανταποδώσουν εκείνο που τους έκανε. Και της το ανταποδίδουν. Μ' αυτήν την ανταπόδοση, η Μήδεια δεν ολοκληρώνεται μόνον ως άνθρωπος, δεν γίνεται μόνον ένας άνθρωπος πλήρης και αυτούσιος· γίνεται μία άνθρωπος, ο άνθρωπος ως θήλυ, το θήλυ ως άνθρωπος· γίνεται η άνθρωπος. Έτσι, το ίδιο το ανθρώπινο που, ως ουδέτερο, περιλαμβάνει και τα δύο φύλα, μέχρι τώρα παραπέμποντας μόνο στο άρρεν, από τώρα αναδεικνύει και το θήλυ, χωρίς το οποίο το ανθρώπινο μένει ανεκπλήρωτο. Γιατί το ανθρώπινο είναι ανθρώπινο επειδή είναι εκπλήρωση. Αυτό είναι "Η Άνθρωπος". Δ.Δ.