Θέλεις να μάθεις λιγα κβαντικά, αλλά νομίζεις ότι θα σε δυσκολέψουν τα μαθηματικά τους; Λοιπόν, κανένα πρόβλημα! Οι εικόνες σε αυτό το βιβλίο είναι ένα νέο είδος μαθηματικών που θα σε κάνει να συνειδητοποιήσεις τα πάντα για τον κβαντικό κόσμο. Από την κβαντική τηλεμεταφορά, την κβαντική αβεβαιότητα, την κβαντική διεμπλοκή, την κβαντική μέτρηση, μέχρι τις πιο πρόσφατες εξελίξεις στον κβαντικό υπολογισμό, όλα βρίσκονται μέσα σ’ αυτές τις λίγες σελίδες. Θα μάθεις ακόμη και την κβαντική μη-τοπικότητα, για την οποία απονεμήθηκε το Νόμπελ Φυσικής, το 2022. Και όλα αυτά, με κάτι συμπαθητικές «αράχνες» που έχουν πολλά πόδια ή καλώδια που προεξέχουν και κάτι «κουτιά» που συνδέονται μεταξύ τους για να οπτικοποιήσουν τα κβαντικά φαινόμενα! «Ξεκίνησα θέλοντας να αλλάξω τον τρόπο με τον οποίο κατανοείται η κβαντική μηχανική και διαπίστωσα ότι είναι πιο εύκολο να πείσω τα παιδιά παρά τους ενήλικες. Δεν έχουν προκαταλήψεις. Ίσως λοιπόν η επόμενη γενιά να προχωρήσει με ευκολία στην κβαντική υπολογιστική. Όπως είπε κάποτε ένας από τους ιδρυτές της κβαντικής φυσικής, ο Μαξ Πλανκ: Η επιστήμη προχωρά μια κηδεία τη φορά. Πρέπει όλοι να καταλάβουμε από την αρχή πώς λειτουργούν οι επικεφαλής της δεύτερης κβαντικής επανάστασης προτού η τεχνολογία γίνει πραγματικά τεράστια: πρόκειται για εταιρείες δισεκατομμυρίων δολαρίων που θα μπορούσαν να ελέγξουν τον κόσμο χωρίς κανείς να καταλαβαίνει τι κάνουν. Είτε είσαι νέος, είτε όχι και τόσο νέος, ειδικός ή όχι, αυτό το βιβλίο είναι για εσένα και για τη νέα μας γενιά». Μπομπ Κούκε Η κβαντική μηχανική γεννήθηκε από την ανάγκη για κατανόηση του μικρόκοσμου, και σήμερα έχει πλέον υπερβεί τον αρχικό σκοπό της. Η δεύτερη κβαντική επανάσταση, μέσω της κβαντικής πληροφορίας, προσφέρει νέες τεχνολογικές δυνατότητες και μας οδηγεί σε έναν νέο τρόπο φιλοσοφικού στοχασμού στη σχέση μας με την πραγματικότητα. Ο κβαντικός τρόπος σκέψης υπερβαίνει την κλασική λογική, υφαίνοντας ένα μωσαϊκό πιθανοτήτων, διεμπλοκών και υπερθέσεων που, παρότι φαντάζουν «μαγικά», δεν είναι απρόσιτα στον ανθρώπινο νου. Αυτό το βιβλίο συγκροτεί μια γέφυρα κατανόησης του κβαντικού κόσμου, μέσω απλών διαγραμμάτων και παιγνίων, με άμεσα προσιτή οπτικοποίηση θεμελιωμένη στο πλαίσιο της θεωρίας κατηγοριών. Η αξία του βιβλίου βρίσκεται στη διαπίστωση ότι ο ανθρώπινος νους συλλαμβάνει άμεσα δύσκολες μαθηματικές έννοιες, όταν παρουσιάζονται με κατάλληλη διαγραμματική αναπαράσταση προσαρμοσμένη στο «λογισμικό» του εγκεφάλου μας. Έτσι, οδηγούμαστε σε άμεση, βαθύτερη κατανόηση της επεξεργασίας της κβαντικής πληροφορίας. Οι κανόνες του μυστηριώδους κβαντικού κόσμου αποκαλύπτονται, γίνονται «οικείοι» και αξιοποιούνται εύκολα από τους επιστήμονες, τους μαθητές, τους φοιτητές, καθώς και από όλους όσοι αισθάνονται τη διαίσθησή τους να κλονίζεται από τα κβαντικά φαινόμενα. Aπό τον Επίλογο του βιβλίου: Συνάντησα για πρώτη φορά τον Μπομπ Κούκε περισσότερα από 15 χρόνια πριν, όταν έπεσε στην αντίληψή μου η δημοσίευσή του «Κβαντομηχανική για το νηπιαγωγείο» (Kindergarten Quantum Mechanics). Γνώρισα σχετικά αργά την κβαντική υπολογιστική και τη θεωρία κβαντικής πληροφορίας. Ως νέος, αλλά και ως σαραντάρης, στην κβαντική μηχανική με ενδιέφερε περισσότερο το «γιατί» και όχι τόσο το «τι». Για παράδειγμα, ήθελα να κατανοήσω θεωρίες όπως του Qbism, οι οποίες προσπαθούν να εξηγήσουν το «γιατί» στις εμπειρίες που αποκομίζουμε από τον κβαντικό κόσμο με τρόπους που προξενούν σύγχυση και συχνά εναντιώνονται στη διαίσθησή μας. Όπως πολλοί άλλοι που έρχονται σε επαφή με την κβαντομηχανική και την κβαντική πληροφορία, έτσι κι εγώ απορροφήθηκα από τις συναρπαστικές συζητήσεις σχετικά με τις διάφορες θεωρίες που απασχολούσαν τους κβαντικούς θεωρητικούς και τους φιλοσόφους, οι οποίες είχαν τις απαρχές τους σε εκείνο τον διάσημο διάλογο του Αϊνστάιν με τον Μπορ, πριν από περίπου έναν αιώνα. Τα πράγματα για μένα άλλαξαν, όταν μερικά χρόνια πριν, η κβαντική υπολογιστική έγινε η καριέρα μου, και το «τι» άρχισε να με νοιάζει εξίσου πολύ με το «γιατί» — επίσης, άρχισα να μετέχω ενεργά στη διαδικασία του τρόπου που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν οι κβαντικοί υπολογιστές για την επίλυση κάποιων κλασικά άλυτων προβλημάτων. Έτσι, η πλήρης απασχόλησή μου τα τελευταία οκτώ χρόνια είναι η εργασία με κβαντικούς υπολογιστές και κβαντικούς αλγόριθμους. Μερικά χρόνια αφότου άρχισα να εργάζομαι στην κβαντική υπολογιστική, συνάντησα το «Απεικονίζοντας τις Κβαντικές Διαδικασίες» (γνωστό και ως τον «Μεγάλο Αδερφό» αυτού του βιβλίου) — ένα βιβλίο που άρχισε γρήγορα να αποκτά στοιχεία καλτ κουλτούρας στις ομάδες των νεότερων φυσικών. Το αγόρασα περισσότερο από περιέργεια παρά για κάποιον άλλον λόγο, όμως μόλις το άνοιξα, γρήγορα κατάλαβα ότι δεν μπορούσα να ξεκολλήσω, καθώς βυθιζόμουν ολοένα περισσότερο σε ένα εναλλακτικό σύμπαν, μετατρέποντας έτσι τις τρεις ή τέσσερις μέρες ανάγνωσης σε ένα μακρύ, συναρπαστικό ταξίδι ανακάλυψης. Πήρε πάνω από σαράντα χρόνια τεχνολογικών εξελίξεων για να φτάσουμε στο σημείο να μπορούμε να κατασκευάσουμε κάποιους πρώιμους πραγματικούς κβαντικούς επεξεργαστές, και με αυτό, να έχουμε ρεαλιστικές προσδοκίες ότι η κβαντική υπολογιστική θα αρχίσει σιγά σιγά να γίνεται πραγματικότητα. Το μόνο ερώτημα πλέον, δεν είναι το «αν», αλλά το «πότε» οι κβαντικοί υπολογιστές θα επιλύσουν πραγματικά προβλήματα έχοντας κάποιον αντίκτυπο στις ζωές μας. Αυτή η σύζευξη πολλών συμβάντων —η τεχνολογική και θεωρητική πρόοδος στην κβαντομηχανική, τη θεωρία κβαντικής πληροφορίας και τους κβαντικούς υπολογιστές— κάνουν το βιβλίο «Κβαντικά με Εικόνες» ιδιαίτερα σημαντικό και για λόγους πέραν του ακαδημαϊκού. Αυτό το έργο προορίζεται επίσης για λίγους και φανατικούς. Καθώς γράφω αυτές τις λέξεις, κάποιες «αδημοσίευτες» εκδοχές του βιβλίου κυκλοφορούν ήδη ανάμεσα στους θιασώτες της κβαντικής υπολογιστικής. Τα «Κβαντικά με Εικόνες» θα εμπνεύσουν πολλούς να σκεφτούν να βουτήξουν στα βαθιά μαθαίνοντας κβαντομηχανική, αλλά και να συλλογιστούν προσεκτικά τη σχέση της με την κβαντική υπολογιστική. Μια άμεση συνέπεια της προσέγγισης της κβαντικής φυσικής που διαρθρώνεται και τόσο δημιουργικά παρουσιάζεται σε αυτό το βιβλίο —μέσω ενός φορμαλισμού που συνδυάζει τον Φον Νόιμαν, τον Σρέντινγκερ και τον Πένροουζ (με μεθόδους του Φέινμαν και του Ντιράκ)— είναι ότι ο Μπομπ και ο Στέφανο δημιουργούν τα θεμέλια που θα υποστηρίξουν τα ενδιαφέροντα και τις φιλοδοξίες μιας νέας γενιάς μαθητών, είτε αυτοί έχουν γενικά ενδιαφέροντα είτε μελετούν κβαντική φυσική. Αυτό το βιβλίο θα δώσει σε πολλούς την ώθηση να εξερευνήσουν και να μάθουν πολλά σχετικά με το θέμα, χωρίς να χρειαστεί να ανησυχούν ότι θα αντιμετωπίσουν τη γνωστή καθηλωτική έλλειψη αυτοπεποίθησης που προξενούν οι παραδοσιακοί τρόποι διδασκαλίας. Τα «Κβαντικά με Εικόνες» είναι ένα βιβλίο που μας ταξιδεύει από την εξιχνίαση του «γιατί συμβαίνει» —το ερώτημα που, έναν αιώνα πριν, γοήτευσε και συνεπήρε τους γίγαντες της κβαντικής φυσικής— στην αναζήτηση απάντησης για το «τι συμβαίνει» — το ερώτημα που, σήμερα, αντιμετωπίζουν οι πρωτοπόροι των τεχνολογιών της κβαντικής πληροφορίας. Είναι το τέλειο σημείο έναρξης για κάθε αναγνώστη που νιώθει έτοιμος να κάνει τη μετάβαση που ήδη τόσοι άλλοι έχουν κάνει: πρόκειται για ένα δημιουργικό άλμα από το σαγηνευτικό «γιατί» (σύμφωνα με όσα μας λέει η κβαντική ότι συμβαίνει στο Σύμπαν) στο άκρως αινιγματικό «τι». Ilyas Khan Από τον Πρόλογο στην Ελληνική έκδοση: Η κβαντική μηχανική γεννήθηκε από την ανάγκη για κατανόηση των φαινομένων του μικρόκοσμου, τα οποία παρατηρήθηκαν, για πρώτη φορά, στις αρχές του 20ού αιώνα. Εκατό χρόνια αργότερα διαπιστώθηκε ότι η κβαντική πληροφορία είναι το κλειδί για την κατανόηση της κβαντικής μηχανικής και των κβαντικών διεργασιών. Η δεύτερη κβαντική επανάσταση προσφέρει νέες τεχνολογικές δυνατότητες στη διαχείριση των προβλημάτων μεγάλης υπολογιστικής πολυπλοκότητας, στην επικοινωνία μέσω του κβαντικού διαδικτύου και, τελικά, στην ανάπτυξη της Κβαντικής Νοημοσύνης. Σήμερα, όλα αυτά βρίσκονται στην αιχμή της επιστημονικής έρευνας και της τεχνολογικής ανάπτυξης, οδηγώντας μας ταυτόχρονα σε έναν νέο τρόπο φιλοσοφικού στοχασμού όσον αφορά τη σχέση μας με την πραγματικότητα. Ο κβαντικός τρόπος σκέψης υπερβαίνει την κλασική λογική, υφαίνοντας ένα μωσαϊκό από πιθανότητες, υπερθέσεις και διεμπλοκές, που παρότι φαντάζουν «μαγικά», δεν είναι απρόσιτα στον ανθρώπινο νου. Ο Μπομπ Κούκε και οι συνεργάτες του έχουν προτείνει μια νέα διατύπωση και ερμηνεία της κβαντικής θεωρίας μέσω αναπαράστασης των μαθηματικών σχέσεων με απλά διαγράμματα. Η ιδέα αυτή έρχεται από τις αρχές του 20ού αιώνα, όταν ο Ανρί Πουανκαρέ στο La Science et l’Hypothèse (Flammarion, Paris, 1902) αναφερόμενος σε όλες τις μαθηματικές έννοιες, επισήμανε ότι: «Οι Μαθηματικοί δεν μελετούν τα Αντικείμενα, αλλά τις Σχέσεις των Αντικειμένων. Είναι αδιάφορο αν κάποια Αντικείμενα αντικαθίστανται από άλλα Αντικείμενα, εφόσον οι Σχέσεις δεν αλλάζουν. Το Υλικό δεν ενδιαφέρει, μόνο η Μορφή ενδιαφέρει». Η σχεσιακή θεώρηση των Μαθηματικών αλλά και των νοητικών κατασκευών εν γένει, οδήγησε στη Θεωρία Κατηγοριών και στη Θεωρία Δικτυών. Ενθουσιαστήκαμε ιδιαίτερα όταν διαπιστώσαμε ότι η διαγραμματική αναπαράσταση καθιστά την επεξεργασία της κβαντικής πληροφορίας άμεσα αντιληπτή όχι μόνον στους μυημένους στις θετικές επιστήμες αλλά ακόμη και στους φοιτητές και μαθητές. Αποφασίσαμε, λοιπόν, να μεταφράσουμε το έργο των Μπομπ Κούκε και Στέφανο Γκοτζόζο αφενός για να φέρουμε σε επαφή το ελληνικό κοινό με τον κβαντικό τρόπο σκέψης, και αφετέρου για να αξιοποιηθεί επικουρικά στην εισαγωγή του προγράμματος «Κβαντική Υπολογιστική για Μαθητές – ΚΥΜΑ». Η πρωτοποριακή αυτή προσπάθεια είναι εγκεκριμένη από το Υπουργείο Παιδείας και εισέρχεται φέτος στο 4ο έτος υλοποίησής της, με συμμετοχή πλήθους σχολείων και συνάδελφων, υπό την αιγίδα της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας και του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ). Το βιβλίο προτείνει μια γέφυρα μεταξύ του αφηρημένου μαθηματικού συμβολισμού του κβαντικού κόσμου και του κλασικού κόσμου των καταχωρισμένων παρατηρήσεων. Η γέφυρα οικοδομείται μέσω απλών διαγραμμάτων και εικονογραφημένων παιγνίων, προσιτών στον κοινό νου. Η διαγραμματική αναπαράσταση της κβαντικής θεωρίας, παρότι απλή και κατανοητή, είναι θεμελιωμένη στο αυστηρό πλαίσιο της θεωρίας κατηγοριών. Η αξία του βιβλίου έγκειται στη διαπίστωση ότι ο ανθρώπινος νους συλλαμβάνει άμεσα δύσκολες μαθηματικές έννοιες με κατάλληλη διαγραμματική αναπαράσταση. Έτσι, οι κανόνες του μυστηριώδους κβαντικού κόσμου αποκαλύπτονται, ώστε να μπορούν να αξιοποιηθούν τόσο από ώριμους επιστήμονες όσο και από μαθητές και φοιτητές. Ξεκινώντας από τα βασικά δομικά στοιχεία της κβαντικής θεωρίας, ο αναγνώστης οδηγείται στη σταδιακή κατασκευή μιας οπτικής γλώσσας που μπορεί να συλλάβει την πολυπλοκότητα των κβαντικών καταστάσεων, των τελεστών και των μετρήσεων, καθώς και την κβαντική διεμπλοκή, την τηλεμεταφορά και εν τέλει την κβαντική υπολογιστική. Η οπτική απεικόνιση αναπτύσσει τη διαίσθηση και την κατανόηση με τρόπο απλό και προσιτό, χωρίς να θυσιάζεται η αυστηρότητα του μαθηματικού φορμαλισμού. Το βιβλίο Κβαντικά με Εικόνες γεφυρώνει το χάσμα μεταξύ αυτού του φορμαλισμού και της διαισθητικής οπτικής κατανόησης που τόσο συχνά διαφεύγει. Παρουσιάζοντας τις κβαντικές διαδικασίες μέσα από μια σειρά προσεκτικά σχεδιασμένων συμβολικών αναπαραστάσεων γραμμών και κουτιών, απλουστεύεται η περιγραφή της κβαντικής μηχανικής και της κβαντικής πληροφορίας, καθιστώντας την κβαντική υπολογιστική προσιτή στους μαθητές και στους φοιτητές. Ιωάννης Αντωνίου Καθηγητής Μαθηματικών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (2001-2023) Αναπληρωτής Διευθυντής Διεθνών Ινστιτούτων Solvay (1994 -2004) Λάζαρος Σαριγκιόλης Μαθηματικός, Καθηγητής Δ.Ε. Υποψήφιος Διδάκτωρ, Τμήμα Μαθηματικών ΑΠΘ Σταύρος Γ. Σταυρινίδης Καθηγητής του Τμήματος Φυσικής, ΔΠΘ Παναγιώτης Τζουνάκης Επιστήμονας Υπολογιστών, Μέλος ΕΔΙΠ Τμήματος Μαθηματικών, ΑΠΘ Υποψήφιος Διδάκτωρ Τμήματος Φυσικής, ΔΠΘ Μιχαήλ Χανιάς Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Φυσικής, ΔΠΘ Η κβαντική διαίσθηση των μαθητών Εντυπωσιακά τα αποτελέσματα της δράσης εισαγωγής μαθητών λυκείου στις βασικές έννοιες και στην πρακτική της κβαντικής υπολογιστικής Σε αυτή την κούρσα, η δεύτερη θέση δεν είναι επιλογή. O ανταγωνισμός μεταξύ ΗΠΑ, Μεγάλης Βρετανίας, Κίνας, Ρωσίας, Ιαπωνίας και άλλων χωρών για την κατάκτηση των κβαντικών τεχνολογιών είναι αδυσώπητος, αφού ο νικητής θα μπορεί να ξεκλειδώσει πανεύκολα την «παραδοσιακή» κρυπτογράφηση και να απειλήσει τη βιομηχανική, στρατιωτική και κυβερνητική υποδομή των αντιπάλων του, αλλά και να δημιουργήσει απροσπέλαστη κρυπτογράφηση, άρα τη δημιουργία «άθραυστων» επικοινωνιακών δικτύων, να αναπτύξει υπολογιστές και δίκτυα που ξεπερνούν σε απόδοση ό,τι γνωρίζαμε έως σήμερα και όλα τα άλλα προνόμια του θαυμαστού καινούργιου κόσμου που υπόσχεται η κβαντική υπολογιστική. Φυσικά οι πιο συναρπαστικοί αγώνες είναι αυτοί στους οποίους συμμετέχουμε. «Αλλά εμείς κοιμόμαστε ύπνο βαθύ», όπως λέει χαριτολογώντας στην «Κ» ένας από τους κορυφαίους Ελληνες επιστήμονες, ο καθηγητής στο Τμήμα Μαθηματικών του ΑΠΘ Ιωάννης Αντωνίου. Η χώρα μας παραμένει προς το παρόν απλός παρατηρητής των ραγδαίων εξελίξεων στην παγκόσμια σκακιέρα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Είναι χαρακτηριστικό ότι η 2η κβαντική επανάσταση της διεμπλοκής –θα επανέλθουμε παρακάτω– απουσιάζει εντελώς από την ύλη του σχολείου. Ηταν μετά μια τέτοια συζήτηση με φίλους καθηγητές από τη μέση εκπαίδευση που ο κ. Αντωνίου άρχισε να σκέφτεται πώς θα μπορούσε η ακαδημαϊκή κοινότητα να βοηθήσει. Κάπως έτσι… φούσκωσε το ΚΥΜΑ ή αλλιώς το πρόγραμμα Κβαντική Υπολογιστική για Μαθητές, μια καινοτόμος δράση εισαγωγής μαθητών και μαθητριών λυκείου στις βασικές έννοιες και την πρακτική της κβαντικής υπολογιστικής. Στο πρόγραμμα συμμετείχαν 119 μαθητές από 21 σχολεία της Κεντρικής Μακεδονίας και της Στερεάς Ελλάδας, οι οποίοι παρακολούθησαν εξ αποστάσεως 20 δίωρες σαββατιάτικες παραδόσεις μεταξύ 12 Νοεμβρίου 2022 και 29 Απριλίου 2023. Η ανταπόκριση των μαθητών ήταν μεγαλύτερη από τις προσδοκίες. «Τα παιδιά έχουν καταλάβει πιο καλά από εμάς το πού ακριβώς βρισκόμαστε, έχουν κβαντική διαίσθηση», σχολιάζει ο κ. Αντωνίου, ο οποίος μαζί με τον καθηγητή Δημήτριο Πουλάκη από το Τμήμα Μαθηματικών του ΑΠΘ, τον καθηγητή Σταύρο Σταυρινίδη και τον αναπληρωτή καθηγητή Μιχάλη Χανιά από το Εργαστήριο Φυσικής Στερεάς Κατάστασης Ηλεκτρονικής και Νανοτεχνολογίας του Τμήματος Φυσικής του Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδας, είχαν την επιστημονική εποπτεία του προγράμματος. Στο πλευρό τους συντάχθηκαν οι συντονιστές εκπαιδευτικού έργου δρ Κ. Ανεστόπουλος, δρ Π. Βενάρδος και δρ Α. Ευαγγελόπουλος, 20 μαθηματικοί από τη μέση εκπαίδευση και τρεις υποψήφιοι διδάκτορες, σε ένα υπόδειγμα συνέργειας μεταξύ Τριτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. «Το πρόγραμμα λειτουργεί ως ένας οδηγός για τον “κβαντικό αλφαβητισμό” της νέας γενιάς που πρόκειται να ζήσει σε ένα εντελώς διαφορετικό τεχνολογικό περιβάλλον», λέει στην «Κ» ο κ. Σταυρινίδης. Οπως αναφέρει, δεν αργεί η εποχή που η κατανόηση της έννοιας και των ιδιοτήτων της «κβαντικής πληροφορίας» θα είναι προαπαιτούμενο για την επαγγελματική, την επιστημονική ακόμη και την κοινωνική ύπαρξη των πολιτών. «Δεν είναι τυχαίο ότι ο πρόεδρος Μπάιντεν έφερε την οργανωμένη έρευνα γύρω από την κβαντική υπολογιστική απευθείας στην εποπτεία του Λευκού Οίκου, ενώ πρόσφατα απηύθυνε πρόσκληση σε νέους επιστήμονες από όλο τον κόσμο να συνδράμουν στα σχετικά προγράμματα». Θυμίζεται ότι το βραβείο Νομπέλ Φυσικής για το 2022 απονεμήθηκε από κοινού στους επιστήμονες Αλέν Ασπέκ, Τζον Κλάουζερ και Αντον Τσέιλινγκερ για την πρωτοπορία τους στην επιστήμη της κβαντικής πληροφορίας με την αξιοποίηση της διεμπλοκής. Οι εξελίξεις υπερβαίνουν τον κοινό νου, αλλά η λέξη-κλειδί είναι η διεμπλοκή. Εξηγεί ο καθηγητής Αντωνίου: «Πριν από το 1980 η κβαντική θεωρία που όλοι ξέρουμε ήταν ένα εργαλείο για να υπολογίζουμε τη δομή ατόμων και μορίων. Ηταν η θεωρία που έδινε τις καλύτερες προβλέψεις, σφάλμα στο 5ο και 6ο δεκαδικό ψηφίο. Μαζί όμως με την κβαντική θεωρία υπήρχε και ένα μυστήριο φαινόμενο, η διεμπλοκή που πρακτικά σημαίνει ότι εάν διασπαστούν δύο σωματίδια ταυτόχρονα και το ένα βρεθεί στον Αρη και το άλλο εδώ υπάρχει στατιστική ανάμνηση αυτής της διεμπλοκής που μας επιτρέπει μετρώντας το ένα στη Γη να δούμε τι κάνει το άλλο στον Αρη. Αυτό όταν το ακούει κάποιος ακούγεται παράλογο, εξωτικό. “Spooky” το είχε χαρακτηρίσει ο Αϊνστάιν. Αφήγημα αλλοπαρμένων ανθρώπων. Επρεπε να γίνουν πολλά πειράματα για να επαληθευτεί. Ολα την επαλήθευσαν. Ηταν μια αναπόδραστη πραγματικότητα. Σεβόμαστε τον Αϊνστάιν αλλά περισσότερο σεβόμαστε αυτό που παρατηρούμε, οπότε η ανθρωπότητα δημιούργησε κβαντικούς επεξεργαστές με βάση τη διεμπλοκή». Οι κβαντικοί υπολογιστές μπορούν να κάνουν πράγματα που δεν ήταν άλλοτε εφικτά. Η κρυπτογράφηση είναι το νούμερο ένα. «Η κβαντική κρυπτογράφηση δεν σπάει. Σπάει αλλά μόλις την σπάσεις θα το αντιληφθεί ο άλλος λόγω της διεμπλοκής. Αυτό που ζούμε είναι η 2η επανάσταση της κβαντομηχανικής. Οι Κινέζοι διαπίστωσαν διεμπλοκή μεταξύ Γης και δορυφόρου. Σήμερα έχουν ασφαλή επικοινωνία με οπτικές ίνες που δεν μπορεί να σπάσει. Αυτές οι επικοινωνίες είναι απροσπέλαστες». Οπως λέει ο ίδιος, μεγάλες χρηματοπιστωτικές εταιρείες έχουν ομάδες που ασχολούνται με κβαντικούς υπολογιστές, ενώ και φαρμακευτικές εταιρείες σχεδιάζουν φάρμακα έπειτα από προσομοίωση σε κβαντικούς υπολογιστές. «Η ανθρωπότητα έχει ήδη μπει σε διαδρομή που αλλάζει τα πάντα. Ο,τι ξέραμε για τους υπολογιστές και τα δίκτυα πριν από 10 χρόνια είναι ήδη ξεπερασμένο». Το ΚΥΜΑ θα συνεχιστεί και του χρόνου αλλά διευρυμένο σε πανελλαδικό επίπεδο.
