Ταυτότητα

Το βιβλίο του Φουκουγιάμα "Ταυτότητα" αποτελεί ένα απαραίτητο ανάγνωσμα για την κατανόηση των προκλήσεων που βρίσκονται σήμερα αντιμέτωπες οι κοινωνίες στον Δυτικό κόσμο αλλά και παγκοσμίως - ένα αιχμηρό όσο και διαχρονικό κείμενο για την ανάγκη σφυρηλάτησης μιας οικουμενικής κατανόησης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Το 2014 ο Φουκουγιάμα έγραψε ότι οι αμερικανικοί θεσμοί βρίσκονται σε παρακμή καθώς ισχυρές ομάδες συμφερόντων καταλαμβάνουν προοδευτικά το κράτος. Δύο χρόνια μετέπειτα οι προβλέψεις του επιβεβαιώθηκαν, όταν ανέβηκαν στην εξουσία πολιτικοί, που μέχρι τότε δεν είχαν θεσμικό ρόλο. Πολιτικοί των οποίων οι απόψεις υπέρ του οικονομικού εθνικισμού και οι αυταρχικές τάσεις απείλησαν να αποσταθεροποιήσουν το σύνολο της διεθνούς τάξης. Επιδιώκουν μια απευθείας "χαρισματική" σύνδεση με τον "λαό", τον οποίο αντιλαμβάνονται μέσα από έναν στενό ορισμό της ταυτότητας, αποκλείοντας ταυτόχρονα μεγάλα τμήματα του πληθυσμού.

Η απαίτηση για αναγνώριση της ατομικής ταυτότητας αφορά σε μεγάλο βαθμό όσα διαδραματίζονται σήμερα στη διεθνή πολιτική σκηνή. Η οικουμενική αναγνώριση της ταυτότητας, στην οποία βασίζεται η φιλελεύθερη δημοκρατία, έρχεται αντιμέτωπη με στενότερες μορφές αναγνώρισης βασισμένες στο έθνος, στη θρησκεία, στη σέχτα, στη φυλή, στην εθνότητα ή στο φύλο. Ως αποτέλεσμα, βιώνουμε ένα ραγδαία αυξανόμενο αντιμεταναστευτικό λαϊκισμό, τη ραγδαία άνοδο του ριζοσπαστικοποιημένου Ισλάμ καθώς και την άνοδο του λευκού εθνικισμού.

Καθώς βρισκόμαστε αντιμέτωποι με αυτές τις προκλήσεις, θα πρέπει να αρχίσουμε να αντιλαμβανόμαστε την ταυτότητα με έναν τρόπο ο οποίος δεν υπονομεύει αλλά αντιθέτως υποστηρίζει τη δημοκρατία. Η ανάδυση της πολιτικής της ταυτότητας στις σύγχρονες φιλελεύθερες δημοκρατίες είναι μία από τις κύριες απειλές που αντιμετωπίζουν και, εάν δεν επανέλθουμε σε πιο οικουμενικές αντιλήψεις για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, θα είμαστε διαρκώς καταδικασμένοι σε συγκρούσεις.

Με τα λόγια του συγγραφέα: "Αυτό το βιβλίο δεν θα είχε γραφεί εάν, τον Νοέμβριο του 2016, δεν είχε εκλεγεί πρόεδρος ο Ντόναλντ Τζ. Τραμπ. Όπως πολλοί Αμερικανοί, αιφνιδιάστηκα από αυτό το αποτέλεσμα και ανησύχησα για τις επιπτώσεις του στις Ηνωμένες Πολιτείες και στον κόσμο. Ήταν η δεύτερη μείζων εκλογική έκπληξη εκείνου του έτους. Η πρώτη ήταν όταν τον προηγούμενο Ιούνιο η Βρετανία ψήφισε υπέρ της αποχώρησής της από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αφιέρωσα πολύ χρόνο τις δύο τελευταίες δεκαετίες εξετάζοντας την εξέλιξη των σύγχρονων πολιτικών θεσμών: πώς το κράτος, το κράτος δικαίου και η δημοκρατική ευθύνη εμφανίστηκαν για πρώτη φορά, πώς εξελίχθηκαν, πώς επηρέασαν το ένα το άλλο και, τέλος, πώς μπορούν να παρακμάσουν. [...]

Σε τούτο το βιβλίο επιστρέφω στα θέματα που άρχισα να διερευνώ το 1992 και για τα οποία έχω έκτοτε γράψει: τον θυμό, την αναγνώριση, την αξιοπρέπεια, την ταυτότητα, τη μετανάστευση, τον εθνικισμό, τη θρησκεία και τον πολιτισμό. Η απαίτηση για αναγνώριση της ταυτότητας κάποιου αποτελεί κυρίαρχη έννοια που ενοποιεί πολλά από εκείνα που συμβαίνουν στην παγκόσμια πολιτική σήμερα. Δεν περιορίζεται στην πολιτική της ταυτότητας που μελετάται στους πανεπιστημιακούς χώρους ή στον εθνικισμό των λευκών που αυτή έχει προκαλέσει, αλλά εκτείνεται σε ευρύτερα φαινόμενα, όπως η ραγδαία άνοδος του παλιομοδίτικου εθνικισμού και του πολιτικοποιημένου Ισλάμ."